Chełmża Urząd Miasta

FUNDUSZE EUROPEJSKIE

FUNDUSZE EUROPEJSKIE

to środki finansowe wykorzystywane w celu wspierania i restrukturyzacji gospodarek krajów członkowskich Unii Europejskiej. Za pośrednictwem funduszy Unia Europejska od ponad 40 lat realizuje aktywną politykę rozwoju regionalnego, zwaną również polityką spójności lub polityką strukturalną. Jej głównym celem jest zmniejszenie różnic w rozwoju krajów i regionów, co zwiększa konkurencyjność krajów członkowskich i samej Unii na rynku globalnym.

Cele wydatkowania środków z poszczególnych funduszy wynika z przyjętej strategii rozwoju. Obecnie jest ona określona w dokumencie Europa 2020. Zgodnie z powyższą strategią rozwój gospodarczy wszystkich krajów Unii wspierany jest za pośrednictwem pięciu głównych funduszy:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)- jego celem jest zmniejszanie różnic w poziomie rozwoju regionów w Unii i wzmacnianie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej UE jako całości. Z funduszu pochodzi m.in. wsparcie inwestycji produkcyjnych i infrastrukturalnych oraz wsparcie udzielane małym i średnim przedsiębiorcom. 
• Europejski Fundusz Społeczny (EFS) - głównym celem funduszu jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich. Pieniądze z Europejskiego Funduszu Społecznego zwiększają możliwość zatrudnienia i kształcenia. Z jego środków współfinansowana jest pomoc dla różnych regionów i grup społecznych, w szczególności dla osób zagrożonych ubóstwem oraz dla ludzi młodych wchodzących na rynek pracy. 
• Fundusz Spójności  (EF)- jest to fundusz przeznaczony dla państw członkowskich, których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniej w UE. Jego celem jest zredukowanie różnic gospodarczych i społecznych oraz promowanie zrównoważonego rozwoju głównie poprzez duże inwestycje w zakresie infrastruktury transportowej i ochrony środowiska.
• Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFR ROW)  - fundusz ten zajmuje się wspieraniem przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganiem rozwoju obszarów wiejskich.
• Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR)- fundusz wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich.

W sumie, poprzez te fundusze Unia Europejska planuje przekazać do 2020 roku prawie połowę swego całego budżetu (ponad 453 mld euro) na pomoc krajom członkowskim.

Pozostała część wydatków Unii kierowana jest do realizacji celów specjalnych przez dodatkowe fundusze inwestycyjne, w tym:

• Fundusz Solidarności Unii Europejskiej  - zapewnia wsparcie w przypadku poważnych klęsk żywiołowych,
• Instrument Pomocy Przedakcesyjnej - stanowi wsparcie dla krajów kandydujących  i dla potencjalnych kandydatów do UE.

Poza tym Unia wprowadziła cztery instrumenty finansowe:

• JASPERS i JASMINE - finansują wsparcie techniczne przy przygotowaniu dużych projektów infrastrukturalnych,
• JEREMIE - ułatwia małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) dostęp do mikrofinansowania,
• JESSICA - wspomaga rozwój obszarów miejskich.

Sposób funkcjonowania funduszy określony jest przez jeden, wspólny dla wszystkich państw członkowskich zestaw przepisów. Mają one na celu zapewnienie, że środki z Funduszy są wykorzystywane zgodnie ze strategią Europa 2020. Przepisy zapewniają również lepszą koordynację i spójną realizację przedsięwzięć oraz jak najprostszy dostęp do Funduszy dla potencjalnych beneficjentów. 

Polska jest największym beneficjentem pomocy unijnej. W nowej perspektywie programowania na lata 2014-2020 Unia Europejska przeznaczyła dla naszego kraju 82,5 mld euro. Fundusze zostaną zainwestowane w zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej kraju, podnoszenie sprawności i efektywności administracji. Najważniejszym celem programów unijnych jest poprawa poziomu życia mieszkańców dzięki wzrostowi gospodarczemu i wzrostowi zatrudnienia.

Największe kwoty Polska zainwestuje w infrastrukturę transportową (drogową i kolejową), ale największy wzrost wydatków nastąpi w sferze innowacji i wsparcia przedsiębiorców. Nadal finansować będziemy inwestycje w ochronę środowiska i energetykę, a także projekty z dziedziny kultury, edukacji, zatrudnienia czy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

Miasta wojewódzkie wraz z okalającymi je gminami otrzymają wsparcie na realizację wspólnych przedsięwzięć w zakresie dostępności komunikacyjnej. Ponadto fundusze sfinansują inwestycje w miastach, zwłaszcza projekty związane z kompleksową rewitalizacją, ekologicznym transportem miejskim, czy gospodarką niskoemisyjną.

Obok bezzwrotnych dotacji Unia Europejska udostępnia także tzw. instrumenty zwrotne, czyli pożyczki i kredyty. Tego rodzaju wsparcie skierowane będzie głównie do przedsiębiorców, w mniejszym stopniu do samorządów.

Perspektywa finansowa na lata 2014-2020 wdrażana będzie poprzez 6 krajowych programów operacyjnych zarządzanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju oraz 16 programów regionalnych zarządzanych przez Urzędy Marszałkowskie.

Programy krajowe:

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko – na realizację tego programu przeznaczono największą pulę środków. Wśród najważniejszych priorytetów programu znajdują się takie obszary jak gospodarka niskoemisyjna, ochrona środowiska, rozwój infrastruktury technicznej kraju i bezpieczeństwo energetyczne.
• Program Operacyjny Inteligentny Rozwój – największy w Unii Europejskiej program finansujący badania, rozwój i innowacje. Dzięki niemu wsparcie m.in. na wspólne prowadzenie przedsięwzięć badawczo-rozwojowych uzyskają naukowcy                 i przedsiębiorcy, w wyniki tych prac znajdą praktyczne zastosowanie w gospodarce. Program umożliwia finansowanie powstawania innowacji, od tworzenia koncepcji niespotykanych produktów, usług lub technologii, przez przygotowanie prototypów/linii pilotażowych, po ich komercjalizację.
• Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój – celem programu jest aktywizacja zawodowa osób młodych poniżej 30 roku życia pozostających bez zatrudnienia, wsparcie szkolnictwa wyższego, rozwój innowacji społecznych, mobilności i współpracy ponadnarodowej, a także reformy polityk publicznych w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji, zdrowia i dobrego rządzenia.
• Program Operacyjny Polska Cyfrowa – koncentruje się wokół upowszechniania dostępu do Internetu oraz wiedzy i umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii informatycznych, a także tworzenia przyjaznej dla obywatela e-administracji, która umożliwi załatwianie wielu spraw drogą elektroniczną.
• Program Operacyjny Polska Wschodnia – jest ponadregionalnym programem dla województw Polski Wschodniej mającymi na celu wzrost konkurencyjności i innowacyjności tej części kraju, zwiększenie jej atrakcyjności inwestycyjnej, w szczególności dostępności transportowej.
• Program Operacyjny Pomoc Techniczna – ma zapewnić sprawne działanie instytucji systemu wdrażania funduszy, jak również stworzenie skutecznego systemu informacji i promocji środków europejskich. Dodatkowo projekty realizowane z partnerami zagranicznymi zostaną dofinansowane z programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej.

Obok programów krajowych funkcjonować będzie 16 Regionalnych Programów Operacyjnych finansowanych zarówno ze środków EFRR, jak i EFS. Na realizację Regionalnego Programu Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 ze środków funduszy strukturalnych UE przeznaczono blisko 1,9 mld euro. Głównym celem Programu jest uczynienie województwa kujawsko-pomorskiego konkurencyjnym i innowacyjnym regionem Europy oraz poprawa jakości życia jego mieszkańców. Zaplanowane w RPO działania obejmują szeroki zakres tematyczny, począwszy od wspierania konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, poprzez ochronę środowiska, transport, podnoszenie spójności społecznej i aktywizację społeczno-zawodową, aż po kompleksową rewitalizację miast oraz poprawę jakości edukacji.

Część alokacji przeznaczonej na realizację Programu regionalnego podporządkowana będzie wspieraniu polityki terytorialnej regionu, służącego wykorzystaniu potencjału obszarów funkcjonalno-przestrzennych miast oraz rozwój istniejących, a także wykreowanie nowych form współpracy pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego. Terytorialny wymiar polityki spójności realizowany będzie poprzez dwa instrumenty: Zintegrowane Inwestycje Terytorialne Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Funkcjonalnego (ZIT) oraz Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS).

Ponadto w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybołówstwa realizowane będą dwa programy na poziomie krajowy. Pierwszy – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich – przeznaczony zostanie na poprawę konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu, jak również zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.

Drugim jest Program Operacyjny Rybactwo i Morze, w ramach którego pomoc skierowana będzie do szeroko rozumianego sektora rybackiego. Wsparciem objęte zostanie rybołówstwo morskie, śródlądowe oraz akwakultura i w niewielkim stopniu również przetwórstwo. 

Zasady działania Funduszy Europejskich

Działanie Funduszy Europejskich wynika z zasad rządzących polityką regionalną Unii Europejskiej:

• Zasada partnerstwa - na każdym etapie realizacji funduszy powinni uczestniczyć wszyscy zainteresowani partnerzy. Z jednej strony Komisja Europejska współpracuje z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, które też ściśle kooperują ze sobą, z drugiej – przeprowadzane są konsultacje z partnerami gospodarczymi i społecznymi.
• Zasada dodatkowości (współfinansowania lub uzupełniania) - to znaczy, że Fundusze Europejskie powinny uzupełniać środki finansowe poszczególnych państw członkowskich, a nie je zastępować. Działania Unii nie powinny zastępować działań na szczeblu krajowym i regionalnym, lecz je wzbogacać i wzmacniać.
• Zasada subsydiarności - władze wyższego szczebla podejmują działania jedynie wówczas i tylko wtedy, gdy cele nie mogą zostać zrealizowane w sposób wystarczający przez władze niższego szczebla. Instytucje unijne mogą realizować zadania tylko wtedy, jeżeli nie mogą być one skutecznie wykonane samodzielnie przez regiony lub kraje członkowskie.
• Zasada decentralizacji - wynika z zasady subsydiarności i ma na celu umocnienie roli samorządów regionalnych i lokalnych w realizacji i wykorzystaniu Funduszy Europejskich. W wielu dziedzinach zdecentralizowanie kompetencji znacznie zwiększa ich efektywność tak pod względem kosztów, jak i jakości usług i przybliżenia ich obywatelowi.
• Zasada koncentracji - polega na wspieraniu ze środków unijnych działań, które mają największe znaczenie dla rozwoju Unii oraz zwiększenia jej spójności społeczno-gospodarczej czy terytorialnej. Zasada ta oznacza także, że pomoc z funduszy powinna być skoncentrowana na niewielu precyzyjnie określonych celach, priorytetach i działaniach.
• Zasada programowania - pomoc przeznaczona jest na trwałe rozwiązywanie problemów w danej gałęzi gospodarki lub regionie, co w praktyce oznacza konieczność formułowania wieloletnich planów rozwoju gospodarczego i wykorzystania środków publicznych. Zasada ta ma na celu wypracowywanie wieloletnich programów rozwoju, zgodnie z partnerskim procesem decyzyjnym. Po zatwierdzeniu programów przez Komisję Europejską są one realizowane pod kierunkiem państw członkowskich zgodnie z postanowieniami rozporządzeń unijnych i szczegółowymi wytycznymi Komisji Europejskiej.
• Wymiar terytorialny polityki regionalnej - Fundusze Europejskie mają na celu wspieranie rozwoju terytoriów określonych nie tylko administracyjnie, ale powiązanych funkcjonalnie, co znaczy, że charakteryzują się one podobnymi cechami społeczno-gospodarczo-przestrzennymi i jednolitymi celami rozwoju.